Luật đặc xá năm 2018 đã được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam thông qua Ngày 19/11/2018, tại kỳ họp thứ 6 Quốc hội khóa XIV, có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/1019. Những năm qua, Đảng và Nhà nước đã tiến hành nhiều đợt đặc xá tha tù cho các phạm nhân đang chấp hành án phạt tù có quá trình cải tạo, lao động, học tập tốt để được sớm trở về với gia đình và cộng đồng; phạm nhân đang được hoãn, tạm đình chỉ chấp hành án phạt tù có điều kiện được đặc xá theo quy định của pháp luật. Nhân dịp kỷ niệm 77 năm Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội Chủ nghĩa Việt Nam (CHXHNVN), Ngày 01/7/2022 Chủ tịch nước ban hành Quyết định số 766/2022/QĐ-CTN về đặc xá năm 2022. Đây là một chủ trương lớn, thể hiện chính sách nhân đạo, khoan hồng của Đảng, Nhà nước và truyền thống nhân đạo của dân tộc đối với người phạm tội bị kết án phạt tù.

1. Tình hình chung của công tác đặc xá

Năm 2022, Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc đã ký Quyết định đặc xá cho 2.434 phạm nhân (trong đó có 2.330 phạm nhân đang chấp hành án phạt tù và 03 người đang được tạm đình chỉ chấp hành án phạt tù, 01 người đang được hoãn chấp hành án phạt tù) đã cải tạo, chấp hành tốt nhân dịp Quốc khánh 02/9/2022. Đây cũng là minh chứng sống động bác bỏ luận điệu vu cáo, xuyên tạc về nhân quyền ở Việt Nam của các thế lực thù địch, phản động. Đồng thời, đây cũng là sự ghi nhận kết quả cải tạo, chấp hành tốt các nội quy, quy định của phạm nhân; là kết quả của quá trình giáo dục, cải tạo phạm nhân, thể hiện sự phối hợp chặt chẽ giữa các Trại giam, Trại tạm giam, Cơ quan thi hành án hình sự Công an cấp huyện với gia đình, các cơ quan có liên quan và toàn xã hội trong việc thực hiện chính sách hình sự của Đảng và Nhà nước Việt Nam. Đặc biệt, Quyết định đặc xá năm nay tiếp tục phản ánh rõ nhất ưu tiên bảo đảm và thúc đẩy quyền con người trong mọi chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước Việt Nam.

Bảo vệ và thúc đẩy quyền con người là chính sách nhất quán của Nhà nước ta, Việt Nam luôn xem con người là trung tâm, là động lực của quá trình đổi mới, là công cuộc phát triển đất nước và luôn nỗ lực vì mục tiêu nâng cao đời sống, quyền thụ hưởng của công dân, không phân biệt dân tộc, tôn giáo, thành phần, địa vị xã hội, không để ai bị bỏ lại phía sau. Có thể thấy rằng, chủ động nhất quán của Đảng, Nhà nước ta là bảo vệ và thúc đẩy quyền con người công bằng, bình đẳng cho tất cả mọi công dân, kể cả những người đang chấp hành án phạt tù. Điều này đã được quy định rõ trong Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội Chủ nghĩa Việt Nam năm 2013, hệ thống các văn bản pháp lý như Bộ luật Hình sự năm 2015, Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015, Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam năm 2015, Luật Đặc xá năm năm 2018, Luật Thi hành án hình sự năm 2019…Công tác đặc xá năm nay được tiến hành trên cơ sở những quy định chặt chẽ, dựa trên những nguyên tắc nhất định, đó là: Đặc xá phải được tiến hành nghiêm minh, chặt chẽ, công khai, dân chủ, bảo đảm công bằng, đúng đối tượng và đúng điều kiện đã được quy định để tất cả các phạm nhân có đủ điều kiện điều được xem xét và không để bất kỳ phạm nhân nào không đủ điều kiện theo quy định lại được xem xét đặc xá. Vì vậy, đặc xá không có sự phân biệt đối xử hoặc hạn chế với bất kỳ phạm nhân nào cho dù phạm nhân đó là người Việt Nam hay người có quốc tịch nước ngoài, nếu phạm nhân đó có đủ điều kiện theo quy định của pháp luật điều được đặc xá. Chính sách nhân đạo đó không chỉ dừng lại ở việc đặc xá tha tù trước thời hạn, mà còn thể hiện ở việc tạo điều kiện để những phạm nhân được đặc xá tha tù tái hòa nhập cộng đồng, sớm ổn định cuộc sống, phấn đấu trở thành người có ích cho xã hội, phòng ngừa tái phạm tội, vi phạm pháp luật.

2. Những điểm mới trong công tác đặc xá năm 2022 so với đặc xá năm 2021

Tại Điều 3 - Điều kiện được đề nghị đặc xá của Quyết định về đặc xá năm 2022 tại mục 3 quy định: Người bị kết án phạt tù có thời hạn đã chấp hành ít nhất 1/3 thời gian và người bị kết án phạt tù chung thân đã được giảm xuống tù có thời hạn đã chấp hành ít nhất là 13 năm hoặc trường hợp bị kết án về một trong các tội tại điểm b khoản 1 điều này (đối với những người bị kết án về một số tội liên quan đến An ninh Quốc gia; người bị kết án từ 10 năm tù trở lên về một trong các tội quy định tại Chương các tội xâm phạm tính mạng sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con người của Bộ luật Hình sự do cố ý hoặc người bị kết án từ 10 năm tù trở lên về tội cướp tài sản, bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản…) đã chấp hành ít nhất 2/5 thời gian đối với án phạt tù có thời hạn, 16 năm đối với án phạt tù chung thân nếu có đủ các điều kiện về xếp loại chấp hành án liên tục từ khá, tốt, chấp hành xong hình phạt bổ sung về tiền, án phí, về chấp hành nghĩa vụ dân sự…, và về việc không ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, không thuộc các trường hợp không được đặc xá; Các điều kiện được đặc xá đối với người bị kết án phạt tù, người đang được tạm đình chỉ chấp hành án của Điều 3 thì được đề nghị đặc xá, so với Quyết định về đặc xá năm 2021 bổ sung thêm trường hợp người được tặng thưởng danh hiệu là Nghệ nhân nhân dân.

Tại điều 4 Các trường hợp không được đề nghị đặc xá của Quyết định về đặc xá năm 2022 về cơ bản các mục và nội dung giống so với quyết định về đặc xá năm 2021, đều quy định 15 mục không được đề nghị đặc xá. Tuy vậy tại mục 8 đối với trường hợp phạm tội giết người bổ sung thêm trường hợp " thực hiện tội phạm một cách man rợ…", bỏ nội dung "có tính chất loạn luân" đối với trường hợp hiếp dâm trẻ em, đối với trường hợp hiếp dâm người dưới 16 tuổi hoặc hiếp dâm người dưới 10 tuổi, bổ sung nội dung các trường hợp "mua bán, đánh tráo hoặc chiếm đoạt trẻ em" (theo bộ luật hình sự năm 1999) "mua bán người dưới 16 tuổi hoặc đánh tráo người dưới 1 tuổi hoặc chiếm đoạt người dưới 16 tuổi (do mục 8 quy định). Đối với mục 15 so với quyết định về đặc xá năm 2021 bỏ nội dung "hiếp dâm trẻ em" (theo bộ luật hình sự 1999) hoặc "hiếp dâm người dưới 16 tuổi", bỏ nội dung "mua bán, đánh tráo hoặc chiếm đoạt trẻ em" (theo BLHS 1999) hoặc " mua bán người dưới 16 tuổi, hoặc đánh tráo người dưới 1 tuổi hoặc chiếm đoạt người dưới 16 tuổi (do mục 8 quy định).

3. Kết quả triển khai thực hiện của Công an tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu

Ngay sau khi nhận tài liệu đặc xá của Ban chỉ đạo đặc xá Bộ Công an, Thủ trưởng Cơ quan thi hành án hình sự Công an tỉnh đã chỉ đạo khẩn trương triển khai thực hiện ngay; đồng thời yêu cầu các cơ sở giam giữ hoàn thành việc tổ chức niêm yết, phổ biến quyết định của Chủ tịch nước về đặc xá năm 2022 ngay trong ngày 08/7/2022 và triển khai thực hiện trình tự, thủ tục lập hồ sơ danh sách người đủ điều kiện được đề nghị đặc xá theo đúng quy định của Luật đặc xá năm 2018. Cùng ngày, Giám đốc Công an tỉnh đã ban hành Quyết định số 32/QĐ-CAT-PX01 về việc thành lập Tiểu ban chỉ đạo về đặc xá năm 2022 Công an tỉnh (gồm 15 thành viên) có nhiệm vụ chỉ đạo, hướng dẫn Trại tạm giam, Cơ quan Thi hành án hình sự Công an cấp huyện triển khai công tác đặc xá.

Tiểu ban Chỉ đạo về đặc xá của Công an tỉnh đã ban hành kế hoạch số 635/KH-CAT-TBCĐ-PC10 triển khai thực hiện công tác đặc xá của Công an tỉnh năm 2022. Theo đó, yêu cầu các đơn vị nghiệp vụ, Công an huyện, thành phố, thị xã tập trung làm tốt các nhiệm vụ, đảm bảo "Đặc xá năm 2022 phải được tiến hành đúng pháp luật, đảm bảo dân chủ, khách quan, công bằng, công khai, minh bạch và chặt chẽ, đúng đối tượng, điều kiện quy định, không để sai sót và tiêu cực xảy ra. Công tác đặc xá phải đảm bảo yêu cầu về đối nội, đối ngoại, an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội góp phần thực hiện tốt "Chiến lược quốc gia phòng, chống tội phạm giai đoạn 2016-2025 và định hướng đến năm 2030", tạo điều kiện thuận lợi cho người đặc xá nhanh chóng tái hòa nhập cộng đồng, sớm ổn định cuộc sống, phòng ngừa tái phạm". Công tác tuyên truyền được đặc biệt chú trọng với nhiều hình thức để người dân hiểu được ý nghĩa nhân văn, nhân đạo của công tác đặc xá, chính sách khoan hồng của Đảng, Nhà nước đối với người chấp hành án phạt tù nỗ lực hoàn lương, tái hòa nhập cộng đồng; tuyên truyền về công tác chuẩn bị và Lễ công bố quyết định đặc xá của Chủ tịch nước năm 2022 và ra quyết định thành lập Hội đồng xét, đề nghị đặc xá của Trại tạm giam, CQTHAHS Công an cấp huyện có phạm nhân được đề nghị đặc xá.        

Qua công tác xét duyệt, thẩm định của Công an tỉnh, Chủ tịch nước đã ký quyết định đặc xá số 978/QĐ-CTN đặc xá cho 2.434 phạm nhân trên toàn quốc, trong đó tỉnh Bà Rịa Vũng tàu có 20 phạm nhân trong tổng số 99 phạm nhân đang chấp hành án tại các cở sở giam giữ thuộc Công an tỉnh. Qua đó, Trại tạm giam, CQTHAHS Công an cấp huyện tổ chức lễ công bố quyết định đặc xá của Chủ tịch nước và tha người được đặc xá đồng loạt vào ngày 01/9/2022. Mặc dù công tác đặc xá năm 2022 được thực hiện trong thời gian rất ngắn, nhưng với tinh thần trách nhiệm cao, Công an tỉnh đã chỉ đạo Công an các đơn vị, địa phương khẩn trương triển khai thực hiện hoàn thành tốt công tác đặc xá năm 2022 trên địa bàn tỉnh. Công an tỉnh đã kịp thời ban hành và tham mưu ban hành đầy đủ, nhanh chóng, chính xác các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn về công tác đặc xá năm 2022.

Quyết định đặc xá năm nay của Chủ tịch nước đã phản ánh rõ sự ưu tiên bảo đảm và thúc đẩy quyền con người của Đảng và Nhà Nước Việt Nam, mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc, mở ra cơ hội mới đối với những người đã từng lầm đường lạc lối, ăn năn, hối cải và có thành tích cải tạo tốt. Đây là minh chứng sống động cho công tác đảm bảo nhân quyền tại Việt Nam, đồng thời loại bỏ luận điệu xuyên tạc của các thế lực thù địch và nhân quyền tại Việt Nam. Với tinh thần trách nhiệm cao, Công an tỉnh Bà Rịa Vũng Tàu đã tham mưu và chỉ đạo thực hiện tốt công tác đặc xá cho phạm nhân trên địa bàn tỉnh đạt kết quả tốt.

BBT-Đinh Xuân Thắng